SERAT WULANGREH PUPUH DHANDHANGGULA ( Materi BDR kelas 9 )


Kompetensi Dasar :

3.2  Mengapresiasi teks piwulang Serat Wulangreh Pupuh Dhandhanggula

 

Indikator :

3.2.1  Mengartikan  kata-kata  yang  dianggap  sulit  yang  terdapat  dalam  teks piwulang Serat Wulangreh Pupuh Dhandhanggula.

3.2.2  Mengajukan dan menjawab pertanyaan tentang isi  Serat Piwulang Pupuh                 

          Dhandhanggula

3.2.3  Mengungkapkan nilai-nilai luhur piwulang Serat  Wulangreh Pupuh

          Dhandhanggula

 

 

PENILAIAN  4


SERAT  WULANGREH  PUPUH  DHANDHANGGULA

 

Serat Wulangreh iku anggitane ( : ditulis ) Kanjeng Susuhunan Pakubuwana IV, panulise nganggo basa lumrah, tetembungane wantah, prasaja lan lugu, gampang ditampa lan dingerteni.

Serat Wulangreh ing kasusastran Jawa dianggep minangka karya sastra kang pinunjul (unggulan) sebab :

1.   Isine piwulang kabecikan, bisa dadi  tuladha lan paugeran ( pathokan ) kanggo wong urip.

2.   Panulise nganggo basa kang lumrah, tembung-tembunge ( kata ) apa anane, ceplas-ceplos apa nyatane. Saengga ndadekake gampang dipahami.

3.  Pujanggane ( : penulise ) mujudake priyagung   luhur  kang   pantes   dipundhi-pundhi,   kang mberkahi lan nyawabi  kanggone masyarakat Jawa, yaiku Kanjeng Susuhunan Paku Buwana IV,  misuwur ( terkenal ) lurus  ing budi , lan bagus ing rupa.

 


Serat Wulangreh  sacara garis besar isine yaiku:

 

1.   Piwulang carane  milih guru kang becik.

2.   Piwulang carane  milih sesrawungan ( pergaulan ).

                         3.   Piwulang aja nganti duwe watak : adigang, adigung lan adiguna.

4.   Piwulang bab tatakrama lan liyane.


Serat Wulangreh isine dumadi saka warna-warna tembang yaiku :

 

No.

Nama Pupuh

Jumlah pada/bait

1

Dhandhangula

8

2

Kinanthi

16

3

Gambuh

17

4

Pangkur

17

5

Maskumambang

34

6

Dudukwuluh / Megatruh

17

7

Durma

12

8

Wirangrong

27

9

Pocung

23

10

Mijil

26

11

Asmaradana

28

12

Sinom

33

13

Girisa

25


 

 Sejatine Serat Wulangreh isine akeh banget kaya daftar ing dhuwur, nanging minangka latihane bocah-bocah ora kabeh diwulangake. Saben semester ing SMP mesthi ana pupuh sing diajarake saka kelas 7 nganti kelas 9. Kuwi uga mung sebagean wae. Senajan mung sebagean anggere gelem nyinau lan memahami kuwi wis apik banget kanggo ngundhakake budi pekertine kowe kabeh. Minangka tuladha, wacanen tembang sapada/ sebait ing ngisor iki!

Tulisen tembang lan terjemahane iki ing buku mapel Bahasa Jawa, supaya ora lali!


sasmitaning ngaurip puniki,
mapan ewuh yen ora weruha,
tan jumeneng ing uripe,
akeh kang ngaku-aku,
pangrasane sampun udani,
tur durung wruh ing rasa,
rasa kang satuhu,
rasaning rasa punika,
upayanen darapon sampurna ugi,
ing kauripanira

 

 Tegese ing Bahasa Indonesia yaiku:

                                                      

-Perlambang dalam hidup ini
-Sungguh sulit jika kau tak memahaminya
-Akhirnya tidak akan tenteram hidupmu
-Banyak orang yang mengaku
-Merasa dirinya sudah pandai
-Padahal sebenarnya belum paham
-Pada rasa / ilmu yang sesungguhnya
-Oleh karenanya ilmu itu
-Upayakan kaupahami agar  jadi sempurna
-Di kehidupanmu

 

Nalika para siswa maca tembang mau, mesthi bakal ketemu tembung-tembung ( kata-kata ) sing angel lan ora dingerteni. Wis diterangake ing dhuwur, Serat Wulangreh iki mujudake karya sastra unggulan ing Kasusastran Jawa, amarga isine arupa pitutur sing apik banget kanggo kita kabeh lan bisa kanggo pathokan ing urip bebrayan. Mula eman-eman yen Wulangreh iki ora dingerteni artine. Supaya bisa ngerti artine tembang mau, waca lan tulisen tembung-tembung ing ngisor iki ing buku tulis mapel Bahasa Jawa !

 

Tembung angel ing Tembang Dhandhanggula pada/bait 2

 

sasmita               = pratandha

ngaurip              = urip

ewuh                  = pangorbanan

ora weruh          = ora paham

tan                     = ora

jumeneng          = ngadeg  (tegak/tenang/tenteram)

ngaku-aku         = ngaku (mengaku)

pangrasane        = rumangsa (merasa)

sampun udani    = wis ngerti

tur                      = lan

wruh                  = weruh/ ngerti/ paham

rasa                    = rasa/ ilmu

satuhu                = sabenere/ sanyatane

upayanen           =  (berusahalah)

darapon              = supaya

kauripanira         = uripmu (kehidupanmu) 

 

Sawise maca tembang sabait lan terjemahane ing bahasa Indonesia ing dhuwur mesthi para siswa wis luwih paham isine tembang Dhandhanggula mau. 


 Bocah-bocah wis padha nate sinau pathokane tembang ta? 
Gatekna pada/bait tembang Dhandhanggula ing dhuwur mau. Pathokane tembang Dhandhanggula yaiku:

  1.        guru gatra ( jumlah baris saben sa bait )  ana 10 
  2.        guru wilangan ( jumlah suku kata saben baris ) : 10, 10, 8, 7, 9, 7, 6, 8, 12, 7
  3.        guru lagune ( tibane swara a, i, u, e, o ing akhir baris ) : i, a, e, u, i, a, u, a, i, a

Minggu ngarep iki bakal dibahas luwih akeh maneh

Saiki  tulis lan garapen latihan soal ing ngisor iki ing bukumu catetan Bahasa Jawa!

  1. Sapa sing nulis/ ngarang Serat Wulangreh?
  2. Serat Wulangreh ditulis kanthi wujud/bentuk apa?
  3. Sasmitane ngaurip puniki. Tembung "sasmita" tegese apa?
  4. Pangrasane sampun udani. Baris mau duwe teges apa?
  5. Tembang Dhandhanggula jumlah gatra/ barise ana pira?
  6. Mula sinau iku kudu diupayakake ngerti nganti temenan supaya bisa sampurna uripmu. Ukara mau mujudake isi saka baris sing ka-pira saka tembang mau?
  7. Apa bae sing dadi pathokane tembang macapat iku?
  8. Tan jumeneng ing uripe. Apa tegese baris mau?
  9. Akeh kang ngaku-aku. coba golekana guru gatra lan guru lagune baris kasebut!
  10. Pada/bait 2 Tembang Dhandanggula Serat Wulangreh sing disinaoni ing dina iki duwe pitutur luhur apa ( amanate sing bisa dijukut apa? )

     

Yen materi lan soal ing dhuwur wis ditulis lan digarap ing bukumu, para siswa bisa nggarap soal latihan bab tembang Dhandhanggula Serat Wulangreh sing mengko diparingi Bu Guru ing Google Form.

Muga- muga SUKSES !!!

 


            


Komentar

Postingan populer dari blog ini

SERAT WULANGREH PUPUH SINOM (KLS 7 SEM 2)

CARITA RAMAYANA ( Materi BDR kelas 9 semester 1 )